31 Ekim 1993'te, tüm zamanların en büyük yönetmeninin öldüğü söylenir. Bu abartılı bir ifade olmasıyla beraber, Fellini'nin İtalyan ve dünya sinemasındaki öncü rolünü ifade etmek için kesinlikle anlamlıdır. Hakkında çok şey yazılır; sinema severler, filmlerinde gerçekte olmayan şeyleri aramaya epey meraklıdır. Fellini ise, sineması tanımlayıcı bir şekilde modellendiğinde, izleyicilerin eleştirmen olmalarını ve kendi anlamını çıkarmalarını amaçlar; tıpkı bir Pollock tablosu ile tanışan birinin çıktığı yolculuk gibi...
Filmlerime hakim olan şey hafızam değil. Filmlerimin otobiyografik olduğunu söylemek, aşırı basit bir tasfiye, aceleci bir sınıflandırma olur. Bana öyle geliyor ki, onları anlatabilmekten duyduğum zevk için. neredeyse her şeyi uydurdum: çocukluk, karakter, nostaljiler, hayaller, anılar... Federico Fellini
Fellini'nin filmlerinde, o dönemin sinemasında olduğu gibi "The End" (Son) kelimesi görünmez. Hikayelerinin bitmediğini, kendi hayatlarının olduğunu, karakterlerinin dünyanın sokaklarında dolaşmaya, maceralar. hayal kırıklıkları, umutlar ve aşklar yaşamaya devam ettiğini hayal eder. Gençken, "son" fikri onu rahatsız eder; bir partinin sona ermesi onu yapılacak işlere geri dönme düşüncesine götürür. Zira, Fellini için sinema bir kutlamadır. Renklerle ve insanlarla dolu neşeli bir eğlence parkı gibi...
Onun sineması, çizgi romanların , Kafka'nın Dönüşüm'ünün, Şarlo'dan ziyade Buster Keaton'ın , palyaçolar ve akrobatların, Dickens, Homeros, Matisse ve terk edilmiş mekanların sessizliği gibi, her şeyin karmaşık bir kornukopiaya dönüştüğü yerdi...
"Fellinian sahne" veya "Fellinian karakteri" deyimi, gerçeklik ile kurgu arasında cıvıl cıvıl dolaşan, Fellini'nin kırmızı atkısını taktığı ve her seferinde kurduğu o harika karışık atmosfer için kullanılır. Sinemasında, belleğini boşaltıp karakterlere, ortamlara ve hikayelere döker.
Le Notti di Cabiria (Cabiria Geceleri -1956)
Cabiria, eski Romalılar arasında yaygın bir isimdir; sessiz sinemanın en büyük başarılarından biri olan 1912 yapımı Giovanni Pastrone'nin aynı adlı filmiyle büyük ün kazanmıştır. Fellini, karakteri tekrar kullanarak, kendi karakter odaklı sineması ile yıllarca yapımcıların başarısını getiren epik ve gösterişli sinema arasındaki çelişkiyi vurgulamaktadır. Cabiria'nın karakteri, mitik bir renge sahip olmasına rağmen, otorite ile zayıflık, günahkârlık ile saflık arasındaki denge üzerine kuruludur; çizgili bir tişört ve kürk ceketle günahkâr olmaya çalışan, Fellini'nin karışık kadın ideali ile mükemmel bir uyum içindedir.
"Le Notti di Cabiria" aslında filmde olduğundan daha fazla provokatif ve çarpıcı bir başlık olabilir. Cabiria'nın mesleğini nasıl yaptığına dair bir günlük değil, çoğunlukla geceyi içeren, fakat sadece onun karakterini değil aynı zamanda onun görüntüsünü de tanımlayan bir dizi olay anlamına gelir. Cabiria, sürekli olarak aynı rüzgârda bükülen, ama hiç kırılmayan bir "lastik kadın"dır ve sonunda masumiyetin her zaman orada var olduğunu anlar. Bu nedenle "geceler" terimi, Cabiria'nın karakterinin birçoğunu içinde barındıran çok anlamlı bir ifadedir: Gece sadece yaşam ve çalışma alanı değil, aynı zamanda dünyaya bakış açısıdır; gerçekliği saran ve Cabiria'nın sürekli olarak yaşadığı yanılsamaları yaratan anlardır.
La Dolce Vita (Tatlı Hayat -1960)
La Dolce Vita, benim bakış açıma göre Fellini sinemasının üçüncü bir aşamasına girer: kaygısız komedinin ardından bilinçlenme, pişmanlık ve dramaya yol açarak insanları yaşama, kendilerini ve kendi dünyalarını daha iyi anlamaya iten bir evreye... Film, Fellini sinemasının ergenliğinin son aşamasına denk gelir; çocukluktan ve ergenlikten sonra hayata kesin bir atılım yapmak için hazırdır artık.
Varoluşçu tema ilk kez başlıkta da ortaya çıkar. Film, Roma'nın genellikle eğlence sektörüyle ilişkili olan elit ve ayrıcalıklı dünyasının, boş zamanın tatlı sıkıcılığında yeni bir isyan, daha güçlü bir uyarıcı arayışında olduğu, sonuç olarak: daha gerçek bir yaşamın peşinde koştuğu, monden hayatın kapılarını aralar.
La Dolce Vita bir mittir. Bu, turistik ve melankolik, gündüzleri uyuyan, her akşam Via Veneto'da canlanan ve Fellini'nin ondan önceki sıradan gazeteler ve paparazzilerin metaforik olarak taklit ettiği, Cinecittà'da tamamen yeniden inşa ettiği bir Roma rüyasıdır. Marcello'yu büyüleyen hayat budur; küçük bir kasabadan edebi hedeflerle yola çıkan bir gazeteci, final sahnesinde, deniz akıntısının sürüklediği yerde hayatının anlamını yitirir. Artık gerçek sözcükleri duymaktan aciz bir hale gelmiştir.
Başlık acı bir ironidir; ışıklar arasında tatlı bir yaşam sürme fikriyle, sonunda ekranı dolduran umutsuz ve çaresiz bir varoluşun arasında ortaya çıkan çelişki... Huzursuz insan, ne istediğini bilmez ve bu onun lanetidir. "La Dolce Vita" umut kokan hayaller altında gizlenmiş sahte ve yıkıcı bir sondur.
8 ½
Birçok filmi arasında kuşkusuz en tuhaf, en anlaşılmaz ve sonuçta en net ve belki de en mükemmel olanıdır... Neredeyse mistiktir, Fellini'nin dünyasını açan, bir tür sihirli formül gibidir.
8 ½, sinemada yaklaşık 20 yıllık bir çalışmanın özeti olarak da görülebilir. Yönetmen, kariyerinin tamamını bir filmde özetlemek veya daha doğru bir ifadeyle, neredeyse Hegelci bir sentez yapmaktır. "8 ½" ismi, diğerlerinden çok farklı, gizemli ve sayısal olmasıyla, Fellini sinemasında bir adım daha atılacağını açıkça gösterir; kariyerinin geri kalanından ayrılan bir kırılma noktasına ulaşır. Bu belirgin dönüş, temasal düzeyde değil, daha önce birkaç kez belirtildiği gibi, anlatısal yaklaşımda ve gelişim şeklinde gerçekleşir. Sinemasında artık bir filtre yoktur, Fellini gerçeğe, kurguya, belleğe, arzuya ve korkuya aynı güçle ses verir: her şey aynı hayatın parçasıdır.
8 ½, Fellini'nin çok biçimli bilinçaltını tamamen ortaya çıkarmak için bir Kabbalist çağrısında bulunuyor gibidir. Sinemasında hiçbir şey tesadüf değildir. Karakterlerine taktığı parlak takma adlar konusunda gösterdiği özen, ekranını dolduran gölgeleri daha canlı bir renkle resmetme çabasının bir ifadesidir
Casanova
Casanova ile Fellini, İtalya'nın klasik aşığına son derece kişisel bir yorum getirir. Giacomo Girolamo Casanova'nın (1725-1798) erkek cinselliğine dair çok daha karanlık, kötümser ve hatta üzücü bir analiziyle olan kontrastı daha keskin çizilemez... Başlangıçta Fellini'nin protagonisti hakkındaki tutumu tamamen negatiftir. Casanova'yı tüm dünyayı dolaşmış biri olarak tanımlar, ancak sanki hiç yataktan kalkmamış gibidir... O gerçekten bir İtalyan'dır; belirsizlik, kayıtsızlık, klişeler, geleneksel yollar... Ve bu yüzden efsane haline gelmiştir. Aslında anlamı olmayan evrensellik ve belirsizliktir bütün olup biten. Film, tam da bu tür bir hiçlik portresi olmayı hedefler.
Fellini'nin, Venedikli maceraperestin edebi kişiliğine duyduğu antipati, aynı zamanda filmi için tek mümkün olan bakış açısıdır; her şeyin tamamen gizli ve bilinmeyen olduğu, çünkü insanın nüfuz etmediği veya samimiyeti olmadığı bir yerdir.
Hayatı boyunca adeta kadınları baştan çıkarmaya ayarlanmış bir robot gibi hareket eden Casanova, yaşlı bir adam olarak, son anda doğum yeri Venedik'i rüyalarında görür ve donmuş lagünde mekanik bir bebekle son valsini yapar. Hayatında gerçekten anladığı tek kadındır. Son anlarında, o da mekanik bir yaratık olmaya dönüşerek onu taklit eder. Bu kapanış vizyonu, sanatçının hayal gücünün kutlamasıdır; seyirci görüntüyü buz gibi dondurabilir ve zihnin gözünde tutabilir... İşte bu yaşlanan Venedikli ile artık genç olmayan yönetmen arasındaki ima edilen paralellik, Fellini'nin Casanova'nın kusurlarını affetmesini ve onu sinemasındaki diğer erkek baş karakterlerle birlikte pantheona kabul etmesini sağlar. Casanova'nın "Sonsuz Kadın'la" karşılaşması, bir trajedidir; Fellini için, kısmen bir alter ego olarak hizmet eder; yaşlanma ve değişkenlikle yüzleşen bir sanatçı figürünün temsilidir.
Fellini'nin filmleri, insan doğasının karmaşıklığına, gerçeklik ve hayal arasındaki sınırların bulanıklığına odaklanır. Ölüm, aşk, dini inançlar, toplumsal normlar gibi felsefi temalar, onun eserlerinde sık sık işlenir. Bu filmlerdeki karakterler, insan varoluşunun derinliklerini araştırırken izleyiciyi kendi düşünsel yolculuğuna davet eder.
Onun hayal dünyası havada halen hafifçe dönüyor, Amarcord'un baharı müjdeleyen "küçük elleri" gibi. Fellini'ye bugün verilebilecek en iyi övgü, sineması, sözleri ve hayatı için "The "Son" kelimesinin yazılamayacağıdır.
Comments